विचार

घनश्याम भुसाल  प्रधानमन्त्री भइसकेपछि बिपी सामन्तवाद वा भूमिपतिको वर्चस्वबाट मुलुकलाई मुक्त गर्न चाहनुहुन्थ्यो। तर उहाँको पार्टी जमिनदारबाट उम्कनै नसक्ने गरी घेरियो। तलको ग्राउन्ड र उहाँको स्वयं पार्टी उदार समाजवादी लोकतान्त्रिक बाटोमा जान तयार थियो कि थिएन? बिपी किन असफल हुनुभयो? महेन्द्रले असफल गरे वा अरुले असफल गराए। महेन्द्रले सहयोग गरेर बिपी सफल हुने मान्यताबाट अध्ययन गरियो भने गल्ती हुनेछ। स्वयं बिपीको पार्टी कस्तो थियो? हिजोको त्यो अवस्था अहिलेको पुस्ताले बुझ्नैपर्छ। हाम्रा पार्टी कहाँ छन् भनि नबुझ्ने हो भने लोकतन्त्रमाथि खतराको सन्दर्भ बुझ्न सकिन्न। तसर्थ बिपीको सन्दर्भ वर्तमान परिघटनामा जोड्न सकिन्छ। नेपालमा २००७ सालको क्रान्ति कांग्रेस र राजाको गठबन्धनबाट भएको थियो। विस्तारै तिनीहरुका इच्छाहरु फुट्दै गए, क्रान्ति ओरालो लाग्दै गयो। २०४६ मा कम्युनिस्ट र कांग्रेस एउटै झन्डा

नेपालमा अहिले अभियन्ताको उत्पादन यसरी भईरहेको छ कि मानौ चित्रबहादुर के शीले पनि अब संघीयताको हिजो देखि बिरोध गर्दै आएका भएपनि एउटा प्रदेश सम्म चाही संघीयतामा राख्न सकिन्छ जसको नाम अभियन्ता प्रदेश नामाकरण गर्दा हुन्छ भन्ने बेला भएको छ। सामाजिक अभियन्ताका नाममा बजारमा एकाएक देखा परेका अभियन्ता भन्ने हरुका उग्र र अराजक शैलीका बकितम सुन्दा लाग्छ नेपालमा पनि यस्ता हक्कि र ईमान भएका मान्छे रहेछन् , देश र जनताका लागि अझै पनि बोल्ने र केही गर्ने मान्छे अझै त रहेछन् भन्ने तर एकाएक उदायका यी कथित सामाजिक अभियन्तामा मान्छेलाई उग्र र उखरमाउला कुरा गरेर बहकाउने बाहेकको कुनै अर्को कामनै देखिदैन । बिभिन्न भेष र भुषामा अवतरण भएका कथित सामाजिक अभियन्ता भनिने केही सतही ज्ञान भएका अशिष्ट भाषामानै प्रकट भएका यी अभियन्ताहरु सँग नत कुनै विचार छ , न कुनै दर्शन र सिद्धान्तको ज्ञान छ नत यीनको हिजो आफ्नै समाजमा योग

नरेन्द्रजंग पिटर मलाई रिस उठ्नाका धेरै कारण छन् । आज पनि तिमीले शहीदको फुटो टाँस्दै अर्थहीन, सम्वेदनाहीन शब्द ओकल्यौ । आप्mनै इतिहासको भारी तिमीलाई गह्रौँ भइरहेको बेला, शहादतको गरिमा र आदर्श पछ्याउनै नसकेको र क्रान्तिपथ दुत्कारेको अवस्थामा यो नक्कली चालामाला किन ? तिमी धोकेवाज हौ । तिम्रा भूमिका र जीवनले नाङ्गो यथार्थता कहिरहेको छ । उनीले केका लागि ज्यान गुमाएका थिए ? उनको विश्वास, आदर्श, सक्रियता, आवद्धता र भूमिका के थियो ? र अहिले तिमी आफै कुन अवस्थामा छौ ? कसैलाई सम्मान गर्ने नैतिक हैसयित हुनुपर्छ । के तिमीले अझै त्यो राख्या छौ ? किन हँ... आदर्शको बलिवेदीमा चढेका व्यक्तित्वलाई अझै रङ्गमञ्चमा दोहोलो काढ्र्छौ ? जब तिमी नाटकीय जीवनमा लतारिन्छौ, पाल्सी कुरा गर्र्छौ, अरुलाई आगाका लप्कासँग लाप्पा खेल्न भन्दै आपूm र सन्तान भने शितल छहारी खोज्छौ... तब मलाई तिमीसँग औधी रिस उठ्छ र मुखैमा पिच्च

जीवहरु कुनै न कुनै चुनौतिको सामना गरिरहेका हुन्छन् भने चुनौतिको सामना गर्न नसक्नेहरु सँसारवाट बिदा लिन्छन् । खुल्ला दिशामुक्त क्षेत्रको घोषणासँगै भुस्याहा कुकुरहरुको जीविकोपार्जनमा चुनौति थपिएको छ । मानव आवाश पक्की संरचनाको बनिरहँदा परेवा, भँगेराहरु संकटमा परेका छन् । दैनिक २०० केजी भन्दाबढी हरियो प्रोटिनयुक्त वनस्पति खाएर बाँच्ने हात्तीहरु वन विनाशका कारण लोप हुने खतरामा छन् । नदी तथा खोलाखोल्सामा बहने पानीको स्रोत सुक्दा र विभिन्न कारणबाट पानी प्रदूषित हुँदा जलचरहरु लोपोन्मुख अवस्थामा छन् । पहिला–पहिला स्थानीय खोलामा पाइने माछाहरु आजभोली पाइन छाडेका छन् । मानव जीवन कुनै न कुनै उत्पादनको आधारमा मात्र जीवन्त रहन्छ । वस्तु तथा सेवामूलक उत्पादनकर्ताहरु समेत चुनौतिको सामना गर्न बाध्य भएका छन् । हालै सुन्दर यातायात प्रालि नामको यातायात कम्पनीका ब्यवसायीहरुले काठमाण्डौंमा विद्युतिय बसको सेवा

एउटा गाउँमा गाउँ भेला बसेछ , त्यसको कारण रहेछ गाउँकै एक गरीब किसानकी छोरीलाई त्यही गाउँका मुखियाका छोराले पटक पटक बलात्कार गरेका रहेछन् र त्यसैको न्याय निसाफका लागि त्यो भेला बोलाईएको रहेछ । मुखियाका छोराले किसानकी छोरीलाई धम्क्याएर, फकाएर पटक पटक बलात्कार गरेका रहेछन् तर गरीब किसानकी छोरी डर र त्रासका कारण आफु माथि भएको यौन शोषणको कुरा ओकल्न सकिरहेकी रहिनछिन् । तर, मुखियाका छोराको हद ब्यबहारले उनले घरमा आमालाई खुसुक्क भनिछन् आमाले बाउलाई सुनाईछन् एक कान दुईकान हुदैँ गाउँमा हल्ला चल्न थालेछ । पहिला त मुखिया र मुखियाका बलत्कारी छोराले किसानलाई प्रलोभन, त्रास , डरको प्रपञ्च रचेर कुरो गुपचुप राख्न भनेछन् तर ती किसान अलि फरक खालका रहेछन् उनले दुबै बाउछोरालाई मुखभरिको जवाफ दिएर पठाएछन् र गाउँ भेला डाकेछन् । भेला बसेछ , गाउँका जान्ने र ठूलाबडा सबै आएछन् । शुरु भयो केटीको कैरनबाट किसानकी छोरील

- शिशिर वैद्य ०३६ सालतिर प्रकाशित अनुभूति त्रैमासिक, पूर्णांक ४-५, स्तालिन अंक थियो । रुसी कम्युनिस्ट पार्टीका शक्तिशाली नेता स्तालिनमाथि लेखिएका कविता, लेख, जीवनी एवं विभिन्न रचना प्रकाशित छन्, पत्रिकामा । पत्रिकाको अन्तिम गातामा तीन विज्ञापन छापिएका छन् । अन्तिम पानाको विज्ञापनमा नेसनल ट्रेडिङ लिमिटेडको तर्फबाट विजयादशमीको शुभकामना छ । भित्री गातामा श्री ५ महाराजाधिराज र बडामहारानीको दीर्घायुको कामना गरिएको शुभकामना सन्देश छ । पञ्चायती क्रूरता चरम बिन्दुमा रहेको वर्ष हो, ०३६ साल । निरंकुश मानिएको यस्तो समयमा स्तालिनको महानताको गाथा एवं कम्युनिस्ट सिद्धान्त र विचारले भरिएको पत्रिकामा महाराजाधिराजको दीर्घायुको कामना ? प्रश्नले मन उद्विग्न भयो । त्यसैले केही समयअघि जम्मा पारेका पुराना साहित्यिक पत्रिका फेरि एक पटक पल्टाउन मनमस्तिष्कले झक्झकायो । मेरा अगाडि थिए सुस्केरा, अक्षलोक, नौ

- गुणराज लाेहनी    तत्कालीन नेपाल कम्युनिस्ट पार्टी (माओवादी) का पोलिटब्युरो सदस्य कमरेड सुरेश वाग्ले ‘वासु’ ले २०५६ साल भदौ २३ गते सहादात प्राप्त गर्नुभएको थियो । उहाँको सहादतको दिन जतिजति टाढा हुँदै गइरहेका छन् वासुका योगदानका सन्दर्भहरू पनि टाढिँदै गएका छन् । यो साँच्चै राम्रो कुरा होइन । वासुले महान् जनयुद्धको तयारी, त्यसको सुरुआत र विकास हुँदै जाँदा निर्वाह गरेको भूमिका र पार्टी नेतृत्वको उच्च तहको बलिदानको कोटा पूरा गर्नुभएको थियो । जनयुद्धमा पार्टीको सबैभन्दा माथिल्लो तहबाट दुस्मनको जीवन भिक्षालाई दुत्कार्दै मृत्यु स्वीकार गर्ने एक जोदाहा, उच्च नेता हुनुहुन्थ्यो । सर्वहारावर्गीय विचार, राजनीति र वर्गप्रति निष्ठावान् वासुले रगत बगाएको पार्टीका मुख्य नेताहरू पटकपटक सरकारको नेतृत्व गरिराखेका छन् । अहिले उहाँको पार्टीको मुख्य नेताले सिङ्गो पार्टीलाई एमालेजस्तो वासुको भनाइमा ‘टुकुचाको

नगेन्द्रराज पौडेल यस वर्षको १६ औं निजामती दिवस विभिन्न कार्यक्रम गरी मुलुकभर मनाइयो। २०१३ सालमा तत्कालीन प्रधानमन्त्री टंकप्रसाद आचार्यको संयोजकत्वमा प्रशासकीय योजना आयोग गठन भएको थियो। निजामती सेवालाई व्यवस्थित र प्रभावकारी तवरले सञ्चालन गर्नका लागि सुझाव दिनु यस आयोगको उद्देश्य थियो। उक्त आयोगले दिएको सुझावबमोजिम सोही वर्ष भदौ २२ गते पहिलो पटक निजामती सेवा ऐन, २०१३ जारी भयो। निजामती सेवालाई संहिताबद्ध गर्ने सन्दर्भमा यो ऐन नै नेपालको प्रशासनिक फाँटमा पहिलो कोसेढुंगो थियो। सोही दिनको सम्झनास्वरूप विगत २०६१ सालदेखि प्रत्येक वर्षको भदौ २२ लाई निजामती सेवा दिवसका रूपमा मनाउन थालियो। यस दिन ८० हजारभन्दा बढी निजामती कर्मचारीहरूमध्ये सरकारको हेराइमा ‘उत्कृष्ट’ ठहरिएका निजामती कर्मचारीहरूलाई पुरस्कृत गर्ने, सेवानिवृत्तहरूलाई सम्मान गर्ने, विभिन्न कर्मचारीलाई उत्साहित र प्रेरित गर्ने कार

पोष्ट केसी ०६२/०६३ को जनआन्दोलनले नेपाललाई संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्र स्थापना गर्न ठूलो सहयोग गर्यो। संविधानसभाबाट नेपालीको संविधान निर्माण भयो। ७ सय ५३ वटा स्थानीय सरकार, ७ वटा प्रदेश सरकार र पहिलोपटक करिब दुई तिहाइको संघीय सरकार पनि बन्यो। तर जनताका समस्या, सवाल, आवश्यकता र सपना बीसको उन्नाइस हुन सक्ने लक्षण पनि देखा पर्न सकेको छैन। यो नेपालीको लागि सबैभन्दा विडम्बनाको कुरा हो। नागरिकले अमूल्य मत दिएर नीतिनिर्माण गर्न पठाएका सांसदहरू ६ करोडको बजेट कुम्लो बोकेर गाउँ पस्न व्यस्त छन्। नीतिनिर्माण कार्यान्वयन गर्न बसेका राष्ट्रसेवक कर्मचारीहरू कार्यालय सहयोगीले दिएको पानी र कालो चिया खाएर कुनै सरोकारवाला निकायसँग छलफल नगरी ऐन, कानुन, नीतिनिर्माण गर्नमा व्यस्त छन्। सांसदहरूले सार्वजनिक कार्यक्रममा नेपाल सरकारले निर्माण गरिरहेका ऐन कानुनहरूको बारेमा आफूलाई कुनै जानकारी नभएको अनभिज्ञत

गोविन्द न्यौपाने झापाको मेचीनगर नगरपालिका–९ मा अभिभावकसँगै भाडामा बस्दै आएकी १७ वर्षीया दलित किशोरीले आफूलाई घरधनीले त्रासमा पारी एक वर्षदेखि शारीरिक शोषण गर्दै आएको भनी कानूनी कारवाहीका लागि प्रहरीमा उजुरी दिएकी भएपनि अभियुक्त हालका मितिसम्म पनि कानूनी दायरामा नआएको र पीडितको न्याय पाउने आशाको सम्भावना क्षिण हँुदै गएको सञ्चारमाध्यमबाट सुुनिएको छ । नेपाली समुदाय भावनात्मक रुपमा कसैलाई भने जय जयकार गर्ने गरेको तर, दलित किशोरीले यत्रो मानसिक तथा शारीरिक यातना सहँदासम्म कोही पनि प्रखर रुपमा अगाडि नआएको भन्ने सञ्चारमाध्यमको भनाईले यो पंक्तिकारको ध्यानाकर्षण मात्र हैन स्वयंममा लज्जाबोध भएको छ । बालबालिकाको क्षेत्रमा बालअधिकार तथा बालबालिकाको सुरक्षा र संरक्षणका लागि तालिम गोष्ठिका नाममा भाषण गर्ने र पारिश्रमिक लिने गरिएको तर, ऐन मौकामा एक बालिकामाथि यौन हिंसा भएर समाजमा छताछुल्ल भएको अवस्