सृजनाको चौतारी

महान आमाका महान कोखबाट जन्मिएका तिमी अदम्य साहाससँगै विद्रोहको ज्वारभाटा बनेका तिमी न्याय, समानता र स्वतन्त्रका लागि हाँसीहाँसी मुत्युलाई स्विकार्ने तिमी आज तिम्रो रातो ईतिहाँसलाई नतमस्तक बन्दै सलाम अपर्ण गर्दछु म ! तिम्रो महान सपनासगै बढेका यात्रामा थाक्नेहरु थाक्दै गरुन् , भाग्नेहरु भाग्दै गरुन् यता र उताको वहानामा गल्ने र भत्कनेहरु लुक्दै गरुन् तर, तिम्रो महान यात्रालाई न कसैले रोक्न सक्छ , न कसैले छेक्न सक्छ यो त चेतना र विद्रोहको मसाल हो, आफै बलिरहन्छ, फेरि बलिरहन्छ जब सम्म तिम्रो बिसौनी आउदैन तब सम्म यात्रा निरन्तर चलि नै रहन्छ कायरहरु कथित सहासको स्वाङ् पारेर किनारा लाग्दै जाउन् तर, तिम्रा सपनाहरु बोकेर बढ्नेहरुको पनि लर्को लाग्ने छ आज अर्थात फागुन २१ को यो पावन दिन रक्तिम ईतिहाँसले आफ्नो कलम चलाएको दिन मृत्यु या मुक्तिको सपथको दिन सुखानी तिमीलाई सलाम गर्छु

(सन्दर्भ सहिद सप्ताह) हामी उस्तै छौँ हिजो जस्ता थियौँ आज त्यस्तै छौँ तिमी भन्छौ अब विद्रोह पर्दैन हामी भन्छौँ अझै बाँकी छ सबै उस्तै छ, सबै उस्तै छन् जस्ताका तस्तै छन् भोक उस्तै छ, शासन उही छ रासन उही हो, भाषण त्यही हो तिमी भन्छौ अब विद्रोह चाहीदैन हामी भन्छौँ अझै चाहिन्छ सुखानीलाई सोध, जलजलालाई सोध सिस्ने र भिमानलाई सोध उनीहरु पनि त्यही भन्छन् अर्थात विद्रोहको निरन्रता तिम्रो अन्यायी दुँनियाँमा तिमी आजाद छौ होला तर हामी कैद छौँ अझै कैदी कै रुपमा छौँ तिमी र तिमीहरु केही थानहरुलाई विद्रोह त्रास बनेको होला तर, हामी र हामी धेरैलाई विद्रोह प्राण बनेको छ विद्रोह हाम्रो बाध्यता हो, विद्रोह हाम्रो अधिकार हो सबै जस्ताको तस्तै छ विद्रोह पनि जारी नै छ तिम्रो जाली शब्दमा फगत प्रलोभन र छलछामको पोतो मात्र छ उत्पिडन र अभाव उस्तै छ असमानता र ठालुतन्त्र उही छ नोकरहरुको उत्पादनमा

दासहरुका दासहरु, जयजयकारको लुतिखरे स्वरमा भजन जपिरहेकाछन् दासहरु आत्मरतिमा मैमत्त जस्ता देखिएकाछन् केवल यो नाटक हो मेरो भन्ने भएर पनि दासहरुका दासहरुलाई पत्तै छैन मेरा मालिकहरु कसैका दास हुन् भन्ने महान आदर्शको पगरि गुथाएर दासहरुको किर्तनमा ब्यस्त बनेकाछन् दासहरुका दासहरु सडक भोकले आकुल छ, आँगन र पिढि सिकिस्त भएकाछन् छानो उदाङ्गो बनेको छ, चुलो र चौको निस्ताएको धेरै भयो मालिकको तलुवाको आशामा दासहरु एकोहोरा बनेकाछन् अनि आफ्ना मालिकहरुको प्रतिक्षामा दासहरुका दासहरु दण्डवत् गरिरहेकाछन् साधुहरुको स्थान हराएको छ, चण्डाहरु आदर्श बनेकाछन् अहिले पनि दासहरु मालिक जस्तै भेषमा मालिक जस्ता देखिएकाछन् तर, सत्य यो हो मालिक जस्ता देखिएका दासहरु, मात्र दास हुन् अनि दासलाई मालिक भन्ने भ्रामक सत्यलाई अकाट्य संझनेहरु दासहरुका पनि महादास हुन्

एस पि लुईटेल कविता मुर्दालाई किन मुर्दावाद भनेर जिस्क्याउनु ? जतिसुकै जिस्क्याए पनि बिउँझाउन खोजे पनि उसको मुर्द्याइँ, मुर्दा हुनाको भाव उसलाई अति प्रिय छ । तर, मुर्दालाई थाहा हुन्न मुर्दाको साथ लागेर हिँड्ने अरु थप मुर्दाहरु कति छन् ती मुर्दाका चेतना कति छन् र, मुर्दाले मुर्दालाई जोगाउन कति चेतनाले बात मार्छ । मुर्दा, त्यसै पनि मुर्दावादै हुन्छ त्यो भनिरहनु नपर्ने हो कारण, मुर्दाले मुर्दाको भाव बुझ्छ मुर्दाकै पैरवी गर्छ र, मुर्दालाई नै आफ्नो जीवनको उदात्त देउता ठानेर ऊ मरिहत्ते गर्छ । त्यसैले, यी सजीव मुर्दाहरु मुर्दैको भावनामा बहकिएर, उल्टो पाइला चाल्ने अगाडि हेरेजस्तो गरेर पछि पछि सर्ने प्रतिगामीको नाइके अचेत र अग्घोर मुर्दालाई इष्टदेव ठानेर निहुरिएका छन् । त्यसैले, मुर्दासँग मुर्दावाद छन जिन्दावाद भनिने आम मान्छे त जिन्दावाद भनिनुपर्ने जनहरु त कर्मका पसि

धतुरो रोपि आँपको फल खोज्ने, छ्यास छ्यास्ति यहाँ सुरिलो बन्दै उन्यिउँ फुल्छु भन्छ ,बृक्षकै रुपमा जहाँ।। न खेत छ् कतै न बारी अनाजै ,भोजनै मिठो पो छ वहाँ। आयो पो कसोगरी? थरी,थरीनै , चौरासी ब्ञन्जन त्यहाँ, त्यो सोचको हराभरा झोपडिनै, समीप शुन्य धरहरा। म होईन हाम्रो बुझ समझनै ,बिना जल के बग्ला छहरा जननी हो उनि विजनै पाउने, सन्तान अधिक छिन धरा। निमुखै थिची दाउ पेच लाउने, उहीँ अब्बल कहिन्छ बरा धतुरो रोपी आँपको फल खोज्ने,छ्यास छ्यास्ती यहाँ। सुरीलो बन्दै उनिउ फुल्छु भन्छ, बृक्षकै रुपमा जहाँ।

२०७७ माघ २९ - इश्वरचन्द्र ज्ञवाली मैले नै मन्दिर बनाएँ त्यसकाे धुरीमा चढेर मैले नै माैलाे र गजूर राखें रङ्गराेगन भरें र चम्काएँ त्याे पावन, शुद्ध र पवित्र छ मैले नै पूजाका थाली वत्तीका पाला अर्थात् पूजाका सर्जाम बनाएँ ती सबै न जुठा न बिटिला मानिन्छन् अम्खरा, पानी खाने झारी, करुवा पानीका गाग्री ताउला सबै सबै पवित्र छन् तर म नै अछूत र बिटिलाे मानिन्छु मैले नै मन्दिरकाे बलेनी नाघ्नु हुन्न । मैले बनाएका थालमा खान हुन्छ गिलास कटाैरा सबैबाट मेरै पसिना मिसिएकाे साेमरस पिउन हुन्छ मैले काटेकाे रक्त मिश्रित मासुले विलासी भाेज चल्छ मैले बनाएकाे मुर्चुङ्गा,सनई वा मुरली मुखमा राखेर बजाउनु हुन्छ सारङ्गी मादल सितार वा एकतार सबै चल्छ मेरै भाका गीत संगीत वा लय मुखले गाउन हुन्छ मेराे रगत लिपिएका श्रमका सबै उत्पादन सास भरिएका, सुस्केरा अनि पसिना पाेतिएका कलाका साधन मैले बनाएका जुत्ता,

नाटक नै हो, कि? यो नौटङकि हो नाटक नै हो ,किरु यो नौटङकि हो । तिम्रो पेवा हो कि? देश दाईजो हो? यो देश बनाएको कसले हो? बुझ पो नाटक नै हो, कि ?यो नौटङकि हो। जनतानै हो, कुर्सीमा बसाउँने यो। संविधान को ,खिल्ली उडाएको? लोकतन्त्र कि?गणतन्त्र हो यो? बहानाले छ्ल्दै सत्ता पो खोजेको। विश्राम पछि केहि मैले ओकलेको। बाक्लीयो त्य्हि भएर पो पातलियो।। धेरै भो भाषण, वाक्क भो बुझ त्यो। मिल्दा भित्र , भित्र के? के ? भो हो।। बुझ्ने नेपाली भाषणले पो अघाएन यो। पोखीयो सडक, अस्त ब्य्स्त देश जो भो।। सुशासन हाम्रै पालामा समवृद्धि कता गो? आशा गरेको यो होइन है देशले भोग्ने जो। नाटक नै हो कि?यो नौटङकि हो । तिम्रो पेवा हो कि? देश दाईजो हो। यो देश बनाएको कसले हो? बुझपो।। नाटक नै हो, कि? नौटङकि हो।।

जी एन शर्मा अक्सर उनका सृजनाहरुमा मुक्ति, स्वतन्त्रता, समानता र विद्रोहका स्वरहरुको उकुसमुकुस पाईन्छ । प्रगतिवादी धारको मेयोलाई च्याप्प समाएर आफ्ना सृजना पस्कन माहिर स्रष्टा यज्ञराज प्रसाईको पछिल्लो सृजना कथा संग्रह ‘अवचेतनभित्रको एउटा पात्र’ पढ्ने मौका बेलामा पाइयो । एघार ओटा विषयसूचीमा रहेका प्रसाईका कथाहरुमा कतै पनि कल्पनाको छनक भेटिदैन । जिवन, जगत र समाजलाई खिप्ति पाराले उधिनेर पाठक समक्ष ल्याउने उनका अन्य जनपक्षीय सृजना जस्तै यो कथा संग्रहले पनि पुरानै यात्रालाई निरन्तरता दिएको छ । यो कथा संग्रह भित्रका सबै कथाहरु समाजभित्रका कथाहरुको एक मुष्ठ अभिब्यक्ति हो । वर्तमानको नेपाली समाजमा उदाएका सामाजिक घट्ना जो राजनीतिदेखि निजि जिवनसँग जोडिएकाछन् प्रसाईको यो संग्रहमा प्रतिनिधि पात्रका रुपमा पाईन्छ । आडम्बरदेखि दुर्दशामा बाँचेको वहोस मान्छे सबै कथा समाज भित्रका गुम्सिएका अभिब्यक्तिका रुपम

पसिनासँग जमिन साट्न हलो जोते हलो नै खोसिए पछि कहाँ जोत्नु र जमिन कहाँ फलाउनु सर्वहाराको अनाज भनिदिनुस कामरेड मैले जमिन जोत्ने हलो मृत्युु पछि मलाई पुर्न पुग्ने जमिन कुन माक्सर्ले दिन्छन् कुन लेलिनले पढाई दिन्छन् मेरा छोरा छोरी र कहाँ जोत्नु मैले सम्वृद्दिको खेत। न म तिम्रो झोले कार्यकर्ता न म तिम्रो ससुरालीको नाता म त तिम्ले जप्ने विचारको सर्वहारा मतदाता न हुँँ कैले तिर्छौ मेरो मतको मुल्यरु कैले फर्काउछौ मैले हलो जोतेको कुत रु तिमी भूमिगत हुँदा मैले पुन्की स्वरूप ल्याएको कोदो र फापरको पीठो खाएर तिमी माक्र्सवाद पढ्थ्यौ म माक्र्सवादको ढाकर बोकेर समाज पढ्थे र चटाउथे ब्रुजुवालाई नुन। अहिले मलाई जिर्ण रोग लागेर न नुन खान हुन्छ न चिनी म उही फापरकोे ढिडो खाएर पर्खदै छु टारी खेतको रोपाई मलाई माक्र्सवाद रोप्न जमिन चाहिएको छ लेलिन उमार्न मेरो खोसीएको हलो चाहिएको छ

कविता वरिपरि नेता संसद देखा खै, संसद ? घेराबन्दीमा खै, घेराबन्दी ? सडक सम्म पुग्यो खै, सडक ? दुई भागमा प¥यो कुन दुई भाग ? कमिटीमा पस्यो एक भाग कता ? घेराबारामा अर्को भाग नि ? सरकारमा जनता चै कता ? यता न उता कसले ग¥यो घेराबन्दी ? भित्रैकाले भन्छन् को भयो बन्दी ? भित्रैको भन्छन् हजुर कता ? खै , कता हो कता तपाई नि ? यता न उता भत्काए पो भन्छन् त ? सुनिदै छ त्यस्तै जनादेशको कुरा नि ? त्यसै पनि भन्छन् हाम्रो भोट नि ? अलपत्र पारे हाम्रा सपना ? विचल्ली पारे कमरेडहरु नि ? तानातानमा परे को, कता भन्छन् ? यता पनि उता पनि हामी चै कता ? यता न उता हाम्रो भोट नि ? भयो अलपत्र