स्वास्थ्य

कुन रोगबाट कति मृत्यु? काठमाडौं- अस्वस्थ खानपान र निष्क्रिय जीवनशैलीका कारण नेपालमा नसर्ने रोगको भार तीब्र गतिमा बढ्दै गएको एक सर्वेक्षणले देखाएको छ। नेपालमा हुने कूल मृत्युमध्ये नसर्ने रोगका कारण मात्र ६६ प्रतिशतको ज्यान जाने गरेको र यो संख्या हरेक वर्ष बढ्दै गएको अध्ययनले देखाएको हो। नेपालमा नसर्ने रोगसम्बन्धी जोखिम तत्वको सर्वेक्षण (स्टेप्स सर्वे) ले अस्वस्थ खानपिन र निष्क्रिय जीवनशैलीका कारण मोटोपन, उच्च रक्तचाप, मधुमेह, रगतमा कोलेस्टेरोल, चिनीको मात्रा बढ्दै गएको देखाएको हो। नेपाल स्वास्थ्य अनुसन्धान परिषद्ले नसर्ने रोगको जोखिम तत्वको अध्ययनका लागि नेपालीको खानपान र बानीव्यहोरासम्बन्धी सर्वेक्षण गरेको हो। सर्वेक्षणका क्रममा परिषद्ले सूर्तिजन्य पदार्थ र मदिरा सेवन, दैनिक आहार, शारीरिक क्रियाकलाप, स्वास्थ्य जाँच, रगत जाँच लगायतका विवरण संकलन गरेको थियो। नेपाल सरकार र विश्व स

आयुष अधिकारी राष्ट्रिय योजना आयोगले नेपालमा पोषण तथा आहार विज्ञान विषयको पठनपाठन अघि बढाउने विषयमा कदम चालेपछि त्रिविअन्तर्गत धरानको केन्द्रीय प्रविधि क्याम्पसलाई सो विषयमा अध्यापन गराउन सम्बन्धन प्राप्त भयो। त्यसैको फलस्वरुप विसं २०६७ देखि सो विषय बिएससी न्युट्रेसन एन्ड डाइटेटिक्सको रुपमा सन्चालन भयो। पक्कै पनि गरिब मुलुक र त्यसमाथि कुपोषित बालबालिका धेरै। दिनानुदिन बिरामीको संख्या बढ्दै गएको अवस्थामा यो विषय पढेर देशको स्वास्थ्य स्तिथि सुधार्ने मनसायले अहिले आठौँ ब्याचमा विद्यार्थी अध्ययनरत छन्। तर बिडम्वना यस विषयको बारेमा स्वास्थ्य मन्त्रालय वा भनौं कुनै पनि स्वास्थ्य इकाइलाई राम्रोसँग थाहा छैन। जब उचित व्यवस्थापन गर्न सकिँदैन भने त्रिविले किन सम्बन्धन दिन्छ? जब अहिलेसम्म एउटा पोषण अधिकृत वा आहार विज्ञ (डाइटिसियन) सरकारी सेवामा राख्न सकिँदैन भने किन राष्ट्रिय योजना आयोगले प्रथ

डा समीक्षा रानाभाट के तपाईंलाई ब्रस गर्दा वा खाना खाँदा गिजाबाट रगत आउने समस्या छ? यदि छ भने ढिलो नगरी डाक्टरको सल्लाह लिनुहोस् । किनभने यस्तो समस्या शरीरमा कुनै ठूलै रोगको संकेत हुन सक्छ । आजभोलि टुथपेस्टको विज्ञापन टेलिभिजन तथा अन्य सञ्चारमाध्यममा धेरै देखिने गर्छ। जसले गिजाबाट रगत आउने समस्या सजिलै समाधान हुने बताइको हुन्छ। तर, कसैको गिजाबाट रगत आउने समस्या छ भने यस्ता विज्ञापनको भर नपरी डाक्टरको सल्लाह लिनु नै उचित हुन्छ। के कारणले आउँछ गिजाबाट रगत? जिन्जवाइटिस नियमित ब्रस गरिएन वा गिजाको सफाइमा ध्यान दिइएन भने गिजामा भएका ब्याक्टेरियाका कारण गिजा सुन्निने, चिलाउने र दुख्ने जस्ता समस्या देखिन्छ। जसले गर्दा सुरुमा गिजाबाट रगत आउने र समयमा उपचार भएन भने ठूलो संक्रमणमा परिवर्तन हुनसक्छ। जसले गर्दा पेरियोडोन्टाइटस नामको रोगको मुख्य कारण बन्न सक्छ। त्यो रोगले गिजा यति कमजोर हुन्छ

काठमाडौं। आधुनिक जीवनशैलीलाई अपनाउने चक्करमा यस्ता गल्ती गरिरहेका हुन्छौ, जसले बाँझोपनको समस्या ल्याउँछ। खानपान, शिफ्ट अनुसारको जागिर तथा रहनसहनमा आएको परिवर्तनका कारण जहाँ एकातिर हाम्रो जीवनको स्तर पहिलाको तुलनामा निकै ठूलो भएको छ, अर्कोतिर आधुनिकीकरणको परिणामस्वरुप पनि थुप्रै प्रकारका स्वास्थ समस्या बढेको छ। अहिले बढ्दो उमेरसँगै लाग्ने रोगहरु युवा अवस्थामै लाग्न थालेका छन्। ती मध्ये एउटा सामुहिक समस्याहरु युवाहरुमा बढ्दो बाँझोपन। वास्तवमा युवाहरुमा बाँझोपनको समस्या आधुनिक जीवनशैलीमा गरिने केही आम गल्तिहरुको कारणले बढिरहेको छ। खानपिनको गलत बानीः बाँझोपनको लागि सबैभन्दा धेरै जिम्मेवार भनेकै खानपिनको गलत बानीलाई मान्न सकिन्छ। कुबेलाको खाना खुवाइ, जंक फूड, फास्ट फूड खाने बानीकै कारण युवा अवस्थामै बाझोपनको समस्या बढिरहेको चिकित्सकहरुको भनाइ छ। फास्ट फूड तथा जंक फूड जस्ता खाद्यपदार्थम

अनिल श्रेष्ठ चिकित्सकको सिफारिसविना नै एन्टिबायोटिक औषाधि सेवन गर्नेको संख्या बढ्दै गएको छ। चिकित्सकले सिफारिस नगरी एन्टिबायोटिक प्रयोग गर्न नपाइने कानुनी व्यवस्था छ। तर, नेपालमा एन्टिबायोटिकको जथाभावी रुपमा बिक्री र प्रयोग हुँदै आएको विज्ञहरु बताउँछन्। विज्ञहरुका अनुसार एन्टिबायोटिकको गलत प्रयोगले जनस्वास्थ्यमा असर पारिरहेको छ। विश्व स्वास्थ्य संगठनका अनुसार जिवाणु प्रतिरोधी संक्रमणको कारण विश्वभर हरेक वर्ष करिब सात लाख मानिसको मृत्यु हुने गरेको छ। यही अवस्था रहिरहेमा सन् २०५० सम्ममा वर्षेनी एक करोड मानिसको मृत्यु हुने र करिब ६६ अर्ब पाउण्ड आर्थिक क्षति हुने चेतावनी संगठनको छ। यो जोखिममबाट बच्नका लागि सन् २०१५ मा विश्व स्वास्थ्य संगठनले प्रतिजैविक प्रतिरोधी न्यूनीकरण गर्न विश्वव्यापी कार्ययोजना अपनाएको छ। यो योजनामा सन् २०१६ मा संयुक्त राष्ट्रसंघले प्रतिबद्धता जनाएको छ। के हो

कस्ता व्यक्तिलाई ग्यास बन्ने जोखिम हुन्छ? डा मुकेश शर्मा पौडेल भुँडीमा ग्यास भरिने र अफ्ठ्यारो नै पर्ने गरी ग्यास बाहिर निस्किने (पाद जाने) समस्याले धेरैलाई पिरोलेको हुन्छ। यस्तो समस्याबाट ग्रसित हुँदा पनि लाज वा असहजताका कारण बिरामीले खुलेर कुरा गरेको भने पाईंदैन। मानिसको भुँडी र आन्द्रामा थोरै-धेरै मात्रामा ग्यास हुन्छ। त्यस ग्यासले बिरामीलाई पेट फुल्लिएको जस्तो अनुभव हुन्छ। धेरै डकार आउँछ। पेट दुख्न सक्छ वा पाद जान सक्छ। पेटमा ग्यास भरिएर असजिलो हुँदा डकार वा पाद आइसकेपछि केही आराम भएको अनुभव हुन्छ। केही व्यक्तिको भुँडी वा आन्द्रा अति संवेदनशील हुन्छ र त्यसैले थोरै ग्यास भरिँदा पनि धेरै अफ्ठेरो अनुभव हुन्छ। लक्षण डकार आउनु सामान्य प्रक्रिया हो। निलेको हावाको मात्रा भुँडीमा अत्यधिक हुँदा डकार आउने गर्छ। निलेको हावा या त डकारेर बाहिर फालिन्छ या फेरि सानो आन्द्रा अनि ठूलो आन्द्र

काठमाडौं - अस्ट्रेलियाले नेपाल घुम्न आउने आफ्ना नागरिकलाई नेपाल बसाइ अवधिभर ‘उच्च सतर्कता’ अपनाउन आग्रह गरेको छ। नेपालले ‘भ्रमण वर्ष २०२०’ गर्नु केही दिनअघि जारी गरिएको ‘ट्राभल एडभाइजरी’ मा आफ्ना नागरिकलाई उच्च सतर्कता अपनाउन आग्रह गरेको हो। अस्ट्रेलियाको विदेश मन्त्रालय अन्तर्गतको ‘स्मार्टट्राभलर डट जिओजभी डट एयू’ ले गत ९ डिसेम्बरमा उक्त एडभाइजरी जारी गरेको थियो जुन आउँदो ५र६ महिनासम्म कायम हुने छ। उक्त ट्राभल एड्भाइजरीमा उल्लेखित नेपालको स्वास्थ्यसम्बन्धि विवरणले नेपाल भ्रमण वर्षलाई समेत असर गर्नसक्ने देखिएको छ। अष्ट्रेलियाले जारी गरेको एडभाइजरीमा राजनीतिक, समाजिक र स्वास्थ्य सुरक्षालाई आधार बनाइएको छ। के छ एडभाइजरीमा? स्वास्थ्य –काठमाडौंसहितका केही सहरमा उच्च खालको माफैसमी हुस्सु र प्रदुषण भइराख्छ। श्वास प्रश्वासमा कुनै कठिनाइ हुने बित्तिकै मेडिकल सूझाव लिनू। – एल्टिट

आरबी बुढाथोकी माइक्रो ग्रिन्स सातदेखि १५ दिनमा उत्पादन हुने खानयोग्य साना–साना मुना (बिरुवा) लाई चिनिन्छ। संसारभर निकै प्रसिद्ध मानिने माइक्रो ग्रिन्सको खेती नेपालमा पनि सुरु भएको छ। विभिन्न बोटानिकल फार्ममा यसको खेती सुरु भएको छ। यसको मुख्य खपत भने विभिन्न तारे होटल, रेस्टुरेन्ट र उच्च घरानामा हुन्छ। माइक्रो ग्रिन्स खाना सजाउन अति नै उपयोगी र स्वास्थ्यवद्र्धक जडिबुटी हो। माइक्रो ग्रिन्सलाई ब्रासिकेसी, ऐसटिरेसी, एपिएसी, अमर्यल्लिदासए, अमारन्थेसी, क्युकरबिट्स गरी ६ फेमेलीमा विभाजन गरिएको छ। यी प्लान्टहरु फेमेलीअनुसार पहिलोमा काउली, बन्दा, ब्रोकाउली, पक्चोय, तोरी, मुला, फापर, वाटर क्रेस, अरुगला, वासबी पर्छन् भने दोस्रो फेमेलीमा लेटुस, चिकोरी, इन्डुप्स, राडिसियो पर्छन्। त्यस्तै तेस्रो फेमेलीमा दिल (सोप), सेलरी, गाजर र फिनेल पर्छन्। चौथो फेमेलीमा लसुन, प्याज, लिक पर्छन्। पाँचौ र छैटौंमा

सङ्गीतबाट पनि उपचार हुन्छ भन्ने सुन्दा कतिलाई त अनौठो लाग्न सक्छ, तर यो अनौठो कुरा भने होइन । विश्वमा स्वास्थ्योपचारका विभिन्न पद्धतिमध्ये सङ्गीत चिकित्सा (म्युजिक थेरापी) पनि एक राम्रो माध्यम हो । बौद्धका शान्तरत्न शाक्यले यसलाई ‘सिङ्गिङ बल’ थेरापी भनिने जानकारी दिए । यस्तो उपचारबाट उच्च रक्तचाप, डिप्रेसन, माइग्रेन, हाडजोर्नी दुखाइका साथै विशेषतः कान बज्ने रोगमा प्रभावकारी हुन्छ । नौ वर्षको उमेरमा शाक्यले बाजेबाट सिकेर उपचार पद्धति थालेको ३७ वर्ष भइसक्यो । उनी भन्छन्, ‘‘यो झन्डै १८० वर्ष पुरानो उपचार पद्धति हो । बिरामीले अलिकति विश्वास लिए निको हुन्छ ।’’ उहाँले सङ्गीत चिकित्साको प्रयोगबाट टाउकाको दुखाइ, रुघाखोकी, मानसिक तनाव, मनोरोग आदिको उपचार हुने जानकारी दिए । यस चिकित्साका माध्यमबाट पिट्युटरी ग्रन्थी उत्प्रेरित गर्न सकिने भएकाले शरीरका कोषिकामा हुने कम्पनले बिरामीको समस्यामा सुध